Hoe AI de prijsmodellen van advocatenkantoren fundamenteel verandert

27 oktober 2025

“De vraag is niet óf prijsmodellen in de advocatuur veranderen door AI. De vraag is: wie durft het voortouw te nemen?”

In 2025 staat het klassieke uurtarief onder druk. Niet door een plotseling nieuw verdienmodel, maar door technologie. Generatieve AI maakt juridisch werk sneller, efficiënter en vaak ook beter uitvoerbaar. Dat zet het fundament van tijd-gebaseerde facturering onder druk. Volgens recent onderzoek van Thomson Reuters kunnen advocaten dankzij AI gemiddeld 190 werkuren per jaar besparen. In de Verenigde Staten vertegenwoordigt dat alleen al zo’n 20 miljard dollar aan tijdswinst.

Die cijfers zijn indrukwekkend, maar zeggen nog weinig over de structurele gevolgen voor het verdienmodel van advocatenkantoren. Want als AI zorgt voor kortere doorlooptijden, hogere kwaliteit en lagere kosten, zullen cliënten niet langer accepteren dat hun rekening wordt gebaseerd op uren die niet meer nodig zijn. De spanning tussen technologische vooruitgang en traditionele prijsmodellen loopt daarmee snel op.

Wat betekent dit voor de businessmodellen van kantoren? En hoe kunnen advocaten deze ontwikkelingen gebruiken om hun praktijk toekomstbestendig te maken?

Van tijdregistratie naar waardecreatie

De traditionele uurtje-factuurtje-benadering is gebouwd op tijd, niet op uitkomst.

Maar AI verandert de spelregels:

Werk dat voorheen uren kostte, kan nu in minuten worden gedaan.
Standaarddocumenten, jurisprudentieonderzoek en risicobeoordelingen worden geautomatiseerd.
Klanten verwachten transparantie en snelheid en willen niet betalen voor wachttijd, herhaling of inefficiëntie.

Volgens het Future of Professionals Report 2025 verwacht 80% van de juridische professionals dat AI de manier van werken fundamenteel zal veranderen. Toch blijft het traditionele prijsmodel dominant: nog steeds wordt 90% van de externe juridische kosten afgerekend op uurbasis. Dat leidt tot een paradoxale situatie. Kantoren investeren in AI om efficiënter te worden, maar lopen daarna tegen het feit aan dat die efficiëntie niet loont zolang er wordt gerekend per uur. Wie sneller werkt, factureert minder. De economische prikkel is dus verkeerd gericht. Om dat patroon te doorbreken, moeten kantoren de stap zetten van tijdregistratie naar waardecreatie. Niet de klok, maar het resultaat moet centraal staan. En daar hoort een ander prijsmodel bij.

Nieuwe prijsmodellen voor een nieuw tijdperk

AI versnelt niet alleen het werk, maar ook de behoefte aan nieuwe manieren van waardebepaling. Uit het rapport blijkt dat kantoren met een duidelijke AI-strategie vier keer vaker positieve effecten ervaren dan kantoren zonder strategie. Klanten willen weten wat iets oplevert, niet wat het kost aan uren.

Wat zijn de alternatieven?

Vaste prijs per dienst: helder en voorspelbaar voor de klant, gebaseerd op ervaring en uitkomst.
Resultaatgerichte vergoedingen: de klant betaalt meer bij succes, minder bij mislukking. Denk aan geschillen waarbij de vergoeding gekoppeld is aan het behalen van een gewenst resultaat.
Abonnementen of retainers: voor doorlopende juridische ondersteuning op basis van beschikbaarheid en waarde, bijvoorbeeld voor snel advies, compliance monitoring of documentatiebeoordelingen.
Hybride modellen: combinaties van vaste fees, succesbonussen en beperkte uurtarieven voor specifieke onderdelen. Denk aan een vaste prijs voor het opstellen van een contract, met een uurtarief voor complex overleg of onderhandelingen.

Deze modellen dwingen kantoren na te denken over hun toegevoegde waarde, specialisatie en efficiency. Ze maken het werk meetbaarder, voorspelbaarder en beter inpasbaar in de strategie van cliënten. AI speelt daarin een centrale rol. Door repetitieve taken te automatiseren, analyses te versnellen en kennis toegankelijker te maken, verschuift de rol van de jurist naar die van strategisch adviseur. En dat vraagt om een prijsmodel dat die strategische rol weerspiegelt.

David versus Goliath: kansen voor kleinere kantoren

Opvallend is dat vooral kleinere kantoren vooroplopen in de adoptie van AI-tools. Zonder zware infrastructuur of logge besluitvorming kunnen zij sneller schakelen. AI maakt technologie toegankelijk, ook voor kantoren met een beperkt budget.

Voor deze kantoren is AI niet alleen een efficiëntie-instrument, maar een positioneringskans:

Ze kunnen alternatieve prijsmodellen aanbieden waar grote kantoren (nog) niet aan durven.
Ze kunnen niches bedienen met slimme, schaalbare oplossingen, zoals arbeidsrecht, consumentenrecht of compliance voor mkb.
Ze kunnen laten zien dat innovatie en klantgerichtheid hand in hand gaan.

Daarnaast biedt AI ook een manier om te concurreren op kwaliteit en snelheid in plaats van omvang. Terwijl grote kantoren vaak nog vasthouden aan hun traditionele structuren, kunnen kleinere spelers zich profileren als vooruitstrevende, flexibele partners die écht meedenken met de cliënt. Juist in een tijd waarin juridische diensten steeds meer commodity worden, kan dat het verschil maken.

AI vereist leiderschap, geen afwachtend gedrag

De grootste barrière is niet technologie, maar mentaliteit. Volgens het onderzoek vindt 30% van de professionals dat hun organisatie te traag is met AI-adoptie. Toch ervaart 53% al voordelen en kantoren met een duidelijke AI-strategie zien veel vaker rendement.

Wie nu blijft vasthouden aan het uurtarief, mist kansen:

om efficiënter te werken,
om aantrekkelijker te worden voor cliënten,
om nieuw talent aan te trekken,
en om juridisch werk toegankelijker te maken.

Bovendien blijkt uit het rapport dat kantoren met een zichtbare AI-strategie twee keer zo vaak omzetgroei rapporteren als gevolg van AI. Leiderschap loont. Het vraagt om durf om bestaande patronen te doorbreken, nieuwe rollen te creëren (zoals AI-coördinator of legal architect) en medewerkers actief te betrekken bij het herinrichten van processen.

Dat betekent ook: stoppen met AI benaderen als een IT-project. Het is een strategisch vraagstuk dat raakt aan cultuur, positionering en het verdienmodel van het kantoor. Wie dat onderkent, heeft een voorsprong.

Conclusie: het uurtarief leeft nog, maar hoe lang nog?

AI verandert de spelregels van de juridische praktijk. Efficiëntie wordt standaard, transparantie een eis en waarde het nieuwe uitgangspunt. In dat speelveld past het uurtarief steeds minder goed. Niet omdat het verboden is, maar omdat het achterhaald raakt.

De voorlopers kiezen nu al voor andere modellen. Niet omdat het moet, maar omdat het loont. Voor cliënten, voor juristen en voor de toekomst van het vak. De keuze is helder: wie inzet op snelheid, transparantie en strategisch denken, wint terrein. Wie vasthoudt aan het uurtje-factuurtje-model, loopt het risico achter te blijven. Of zoals het rapport het samenvat: organisaties die strategisch investeren in AI, creëren een structureel concurrentievoordeel. Het is tijd om afscheid te nemen van een tijdperk. En om met AI als motor een nieuw, waardegericht hoofdstuk te beginnen. Niet morgen, maar vandaag.