AI als volwaardige collega

“Onze resultaten tonen aan dat AI veel voordelen van menselijke samenwerking kan repliceren en zelfs versterken.”

Deze conclusie volgt uit een fascinerend, grootschalig onderzoek van Harvard, Wharton en Procter & Gamble (P&G), uitgevoerd in 2024, maar eind maart 2025 gepubliceerd. Hoewel veel organisaties AI vooral zien als een instrument om menselijke taken te automatiseren en zo arbeidskosten te besparen, tonen de resultaten van dit onderzoek aan dat deze benadering niet alleen beperkend, maar mogelijk zelfs contraproductief is. Maar wat betekent het precies als AI niet alleen een hulpmiddel is, maar actief deelneemt aan teamwork? Kunnen juridische teams ook profiteren van AI als volwaardige collega? En wat zijn de concrete gevolgen van deze nieuwe samenwerking voor organisaties?

Het onderzoek

In de zomer van 2024 namen 776 ervaren professionals van P&G deel aan een uniek experiment dat hun daadwerkelijke werkpraktijk weerspiegelde: het ontwikkelen van nieuwe productideeën. Normaal gesproken brainstormen twee specialisten samen – een commercieel expert en een technisch (R&D) specialist. Voor het onderzoek werd deze manier van samenwerken aangepast en werd AI toegevoegd als collega.

De onderzoekers onderzochten vervolgens vier verschillende scenario’s:

• Individuen zonder AI.
• Individuen met AI (GPT-4).
• Teams (twee personen) zonder AI.
• Teams (twee personen) mét AI.

Professionals die werkten met AI gebruikten GPT-4. Zij kregen voorafgaand aan het experiment een één uur durende training waarin zij instructies kregen over hoe zij de AI effectief konden gebruiken. Tijdens deze training kregen zij tevens aanbevolen voorbeeldprompts en tips voor effectieve interactie met GPT-4.

Tijdens het onderzoek gebruikten deelnemers AI vooral voor:

• Het genereren van initiële ideeën en oplossingsrichtingen.
• Het toetsen en aanscherpen van hun eigen voorstellen via feedback van GPT-4.
• Het combineren van ideeën uit verschillende specialismes (technisch en commercieel) tot integrale oplossingen.
• Het verbeteren van de snelheid en volledigheid van hun werk.

De AI werd niet simpelweg gebruikt als “copy-paste” tool; deelnemers gingen actief in dialoog met het systeem. Alle deelnemers kregen reële opdrachten binnen productcategorieën zoals persoonlijke verzorging, mondverzorging en babyproducten.

Hun voorstellen werden geëvalueerd door experts met relevante commerciële en technische ervaring.

Zij beoordeelden elk voorstel op drie belangrijke criteria:

• Kwaliteit: de algemene kwaliteit van de oplossingen werd beoordeeld op een schaal van 1 tot 10, gebaseerd op hoe goed de oplossingen aansloten op bedrijfsdoelstellingen en bruikbaarheid.
• Nieuwheid: beoordeeld werd hoe origineel en vernieuwend de voorgestelde oplossingen waren.
• Haalbaarheid: experts beoordeelden hoe praktisch uitvoerbaar en realistisch de oplossingen waren binnen het bedrijf.

De scores werden vervolgens gestandaardiseerd om vergelijkingen mogelijk te maken tussen groepen (individuen met en zonder AI, en teams met en zonder AI). Daarnaast werd gemeten hoeveel tijd deelnemers besteedden aan het ontwikkelen van hun ideeën en hoe gedetailleerd (aantal woorden) hun uiteindelijke voorstellen waren.

AI verbetert individuele prestaties

Niet geheel onverwacht presteerden individuen zonder AI het slechtst. Teams zonder AI deden het beter, maar de echte verrassing was dat individuen mét AI zelfs beter presteerden dan traditionele tweepersoonsteams zonder AI. Sterker nog, individuen met AI presteerden bijna even goed als teams die ook AI gebruikten. Hiermee toont het onderzoek overtuigend aan dat AI niet simpelweg mensen vervangt, maar juist individuele professionals naar nieuwe hoogten kan tillen.

Daarnaast leverde het gebruik van AI aanzienlijke efficiëntiewinst op. Individuen met AI voltooiden hun opdrachten gemiddeld 16,4% sneller en produceerden daarbij meer gedetailleerde en doordachte oplossingen. Teams met AI waren 12,7% sneller klaar dan teams zonder AI.

Doorbraakideeën dankzij AI en samenwerking

Misschien wel de meest opmerkelijke uitkomst: teams met AI produceerden drie keer vaker ideeën die tot de absolute top (de beste 10%) behoorden. Dit onderstreept een cruciale meerwaarde van AI als onderdeel van menselijke teams. Het stelt professionals namelijk in staat buiten hun vertrouwde kaders te denken en uitzonderlijke oplossingen te ontwikkelen.

Verdwijnen van professionele silo’s

Zonder AI bleven professionals duidelijk binnen hun specialisatie: commerciële experts bedachten vooral marktgerichte oplossingen, terwijl technische experts meer technologische ideeën produceerden. AI doorbrak deze muren overtuigend. Individuele professionals die AI gebruikten kwamen met gebalanceerde, integrale oplossingen waarin technische en commerciële elementen harmonieus samengingen. Dit laat zien hoe AI kan functioneren als een krachtige brug tussen verschillende expertises.

Zoals de onderzoekers treffend stellen:

“AI fungeert niet alleen als informatiebron, maar ook als effectief mechanisme om grenzen tussen domeinen te overschrijden en professionals in staat te stellen problemen holistischer aan te pakken.”

Afbeelding afkomstig van de LI-pagina van Conor Grennan 

Waarom dit belangrijk is voor juridische professionals

Juist voor juridische professionals bieden deze resultaten belangrijke inzichten. Juridisch werk vereist precisie, diepgaande specialistische kennis én een intensieve samenwerking tussen verschillende expertises. De bevindingen van Harvard en Wharton suggereren dat juridische teams veel kunnen winnen door AI niet slechts te zien als automatiseringstool, maar als actieve partner. Dit kan vooral gunstig zijn voor jonge of minder ervaren advocaten, die dankzij AI sneller complexe juridische analyses kunnen uitvoeren en sneller op hetzelfde niveau kunnen komen als hun meer ervaren collega’s.

Durven denken voorbij automatisering

Hoewel de onmiddellijke verleiding groot is om AI te gebruiken voor snelle kostenbesparingen, benadrukken onderzoekers dat organisaties hierdoor kansen missen.

Ethan Mollick (Wharton) stelt terecht:

“Organisaties zien AI nu vooral als een productiviteitstool, zoals een betere rekenmachine of spreadsheet. Maar werknemers gebruiken AI juist voor kritisch denken en complexe probleemoplossing, niet alleen voor routinetaken.”

Mollick moedigt organisaties aan niet alleen bestaande processen te automatiseren, maar fundamenteel anders te denken over werkstructuren en samenwerking.

Andere praktijkvoorbeelden onderstrepen dit

Deze resultaten staan niet op zichzelf. Ook een recente studie bij de overheid van Pennsylvania bevestigt hoe AI concrete voordelen biedt: medewerkers rapporteerden aanzienlijke tijdwinst en verbeterde kwaliteit bij uiteenlopende taken, zoals documentbeheer en beleidsontwikkeling. De deelnemers beschreven AI als een uiterst betrouwbare en vindingrijke collega, niet simpelweg als hulpmiddel.

Conclusie

Generatieve AI dwingt organisaties tot herziening van traditionele ideeën over teamwork en expertise. Het Harvard-onderzoek laat zien dat AI niet alleen een middel tot automatisering is, maar een actieve en waardevolle collega kan zijn. De onderzoekers gebruiken hierbij bewust de term  “cybernetic teammate” (cybernetische collega), verwijzend naar de term “cybernetica”, bedacht door Norbert Wiener in de jaren 40. Cybernetica gaat over systemen die zichzelf aanpassen door feedback-loops. Systemen die actief reageren op veranderingen en zichzelf dynamisch verbeteren door interactie met hun omgeving.

In de context van het onderzoek betekent dit dat AI meer doet dan simpelweg taken automatiseren. Generatieve AI-systemen zoals GPT-4 passen zich actief aan tijdens de interactie met mensen: ze genereren niet alleen informatie, maar reageren ook op feedback en helpen actief om ideeën te verfijnen, kennis te integreren en problemen holistischer te benaderen. Het gaat dus om AI als actieve deelnemer in samenwerking, die vergelijkbare voordelen biedt als menselijke collega’s op het gebied van feedback, kennisuitwisseling en gezamenlijke probleemoplossing.

Juridische organisaties die bereid zijn AI op deze manier te omarmen, kunnen een grote voorsprong nemen. Niet alleen door efficiënter te werken, maar vooral door nieuwe, creatieve en grensverleggende juridische oplossingen te ontwikkelen.